Het Forum Groningen is een nieuwe multifunctionele ontmoetingsplek in het centrum van Groningen. Het betreft complete vernieuwing van de oostzijde van de Grote Markt. Het Forum biedt plaats aan een bibliotheek, filmhuis, stripmuseum, restaurant, en ruimtes voor debat en studie.

Aardbevingsbestendig

In 2015 bleek de constructie onvoldoende rekening te houden met de aardbevingen in Groningen. De herbouw werd aangegrepen om het lichtplan te herzien. Lichtpunt Theatertechniek en Huisman & van Muijen installatie adviseurs werkten in opdracht van Forum Groningen een nieuw lichtplan uit. Het oorspronkelijke lichtontwerp van NL-architects voorzag in lineaire TL-armaturen. Deze verlichting moest, waar mogelijk, worden omgezet naar LED. Dat zou niet alleen minder stroom verbruiken, maar ook de mogelijkheden tot de verlichting zelf vergroten.

NL Architects verzorgde het ontwerp van het gebouw en het opvallende, indrukwekkende lichtontwerp, met bijna 1200  LED armaturen in drie verschillende formaten die in het lamellenplafond van het Atrium en de omliggende pleinen zijn verwerkt. “We wilden elke verdieping een eigen sfeer geven,” vertelt Pieter Bannenberg, NL Architects. “Dit moest ook terugkomen in het patroon en het gebruik van licht. Het liefst met één type armatuur, dat één geïntegreerd geheel met de lichtbron zou vormen. Ook wilden we het lichtbeeld dynamisch aan kunnen passen (tunable white), bijvoorbeeld om in te spelen op verschillende dagdelen, seizoenen, of activiteiten in het gebouw.” Met een dynamisch-wit LED armatuur (tunable white) is het mogelijk om de kleurtemperatuur variabel in te stellen en het licht volledig te dimmen.

Volledig nieuw armatuur

Er moest een volledig nieuw armatuur worden ontwikkeld, zonder het originele ontwerp aan te tasten. TDE-lighttech verzorgde een geheel nieuw LED armatuur dat lijkt op een TL-buis, de gewenste lichtwaarde behaalt, en een volledig uniforme lichtsterkte en kleurtemperatuur garandeert op grote schaal. “Werken met LED bood gelukkig meer vrijheid dan werken met TL’s,” vertelt Carl Holzmann, TDE-lighttech. “Ik kon bijvoorbeeld de ophangpootjes in het midden van de buis plaatsen, wat zowel praktische als esthetische voordelen opleverde. De oplossing moest zeker tien jaar meegaan zonder veranderingen in de kleurtemperatuur. De gebruikte kunststof mocht niet vergelen. Ook moesten de armaturen snel en gemakkelijk te installeren zijn, en een zo egaal mogelijk lichtbeeld bieden, zonder verblindende glare. Alles tot en met de printplaat werd speciaal ontwikkeld. We hebben aan het ontwerp geschaafd tot dit goed produceerbaar en schaalbaar was.” 

“Uiteindelijk werd het een buis met semi transparante kapjes aan de uiteinden,” voegt Donald van Rijswijck, R&D TDE-lighttech, toe. “Het was geen optie om de LED helemaal in te bouwen in een kunststof behuizing, want dan zou de lamp geen warmte kwijt kunnen. Het doel was om het gebruikte aluminium zoveel mogelijk weg te werken en ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk van de oplichtende buis te zien zou zijn. De LED modules in de armaturen bestaan uit één printplaat waardoor geen solderingen nodig zijn. Dit levert een perfect egaal lichtbeeld op.”

• Kleurtempratuur instelbaar van 2500K tot 4000K
• Drie formaten: 600mm, 1200mm and 1500mm
• Lichtstroom: 2500K: 1140 lm/m en 4000K: 1620 lm/m
• Rendement: > 100 lumen per Watt

Unieke driver voor DALI DT8

“Bij het ontwerpen van het lichtsysteem van het Forum was rekening gehouden met één kleur, dat vanuit één DALI adres kon worden aangestuurd, terwijl tunable white twee kleuren gebruikt,” vertelt Bob van der Klaauw, destijds werkzaam bij Lichtpunt Theatertechniek. Voor de besturing van de nieuwe tunable white LED armaturen zou het aantal DALI adressen verdubbelen, dit zou 20 extra DALI-lijnen betekenen. Omdat dit onhaalbaar was, vroeg het forum TDE om een oplossing te realiseren waarbij het dynamisch-wit LED armatuur via één DALI-bus adres zou worden aangestuurd. eldoLED hielp om de gespecificeerde lichtopbrengst, kleurtemperatuur en aansturing te realiseren, zodat over één DALI kanaal zowel lichtintensiteit als kleurtemperatuur aangestuurd kan worden. Dit is één van de eerste projecten in Nederland waarbij DALI DT8 volledig tot zijn recht komt.

Langere levensduur, lager verbruik

eldoLED en TDE-lighttech hebben door slim energiemanagement niet alleen de gewenste lichtopbrengst behaald met de nieuwste generatie LEDs, maar is dit zelfs voorbijgestreefd. Met een slimme combinatie van koude en warme LEDs werd het aantal gebruikte wattages tot een minimum beperkt. Door het stroomverbruik te optimaliseren worden de LED ook nog eens minder warm en gaat de levensduur bijna kwadratisch omhoog.

Samenwerking

NL Architects, Lichtpunt Theatertechniek, Huisman & van Muijen, eldoLED en TDE-lighttech werkten nauw samen tijdens het proces van ontwerpevaluatie, het creëren van een nieuw armatuur, experimentele testopstellingen en uiteindelijk installatie en inbedrijfstelling.

“De samenwerking tussen de partijen verliep soepel,” vertelt Pieter. “Met overleg, gezamenlijk schetsen, 3D tekeningen en prototypes kwamen we samen tot een mooi eindresultaat. Er was een duidelijk concept en uitgangspunt, maar hadden input van alle betrokkenen nodig om dit ook daadwerkelijk gerealiseerd te krijgen - van de technische uitvoering tot het vinden van de beste manier om de armaturen op te hangen.” Carl voegt toe: “Dankzij goed contact, korte lijnen en uitstekende samenwerking werd er elke keer een oplossing gevonden. Deze oplossing is, voor zover ik weet, uniek.”

Samenwerking: Lichtpunt Theatertechniek, eldoLED, NL Architects en Huisman & van Muijen installatieadviseurs

Video: Installatie360

Foto's: Peter Baas